Topman Donal O’Riain van het groene cementbedrijf Ecocem uit Ierland lonkt naar Amerika. De overheid komt daar in zijn ervaring sneller met steun over de brug dan in de Europese Unie.
In het kort
Toen de Amerikaanse miljardair Bill Gates twee jaar terug in het Ierse cementbedrijf Ecocem stapte, waren er mooie woorden uit Brussel. ‘We juichen deze investering toe’, zei Eurocommissaris Mariya Gabriel (innovatie). ‘De cementindustrie is een van de lastigste sectoren om CO₂-emissies terug te dringen. De oplossingen van Ecocem kunnen een impact hebben, niet alleen in geïndustrialiseerde landen, maar ook in opkomende markten.’
Inmiddels rijst de vraag in hoeverre Brussel het bij woorden houdt of zelf ook nog over de brug komt met steun. Ecocem, dat een van zijn vier fabrieken in Moerdijk heeft staan, wil de cementindustrie opschudden met een technologie die de sector kan helpen zijn productieproces klimaatvriendelijker te maken. Maar de industrie, goed voor 7% van de mondiale uitstoot van broeikasgassen, is conservatief. Dus een beetje hulp van hogerhand is wenselijk.
En juist op dat terrein laat Brussel het afweten, zegt Ecocem-oprichter en -topman Donal O’Riain in een interview met het FD. Zeker in vergelijking met de VS. ‘De Amerikaanse president Joe Biden wil om politieke redenen zo veel mogelijk geld uitgeven vóór de volgende verkiezingen’, aldus de Ier. ‘Amerikaanse ambtenaren wordt echt opgedragen het geld te laten rollen. Qua hoeveelheid geld dat beschikbaar is, is het verschil met Europa niet eens zo groot. Maar de bureaucratie beweegt daar veel sneller en dat is zeker zo belangrijk.’
Inflation Reduction Act
President Biden heeft de Inflation Reduction Act opgetuigd, een steunplan van $369 mrd bestaande uit belastingvoordelen en subsidies. Er is één belangrijke voorwaarde: wie wil profiteren, moet ter plekke activiteiten ontplooien. In de Europese Unie leeft de angst dat veelbelovende groene groeibedrijven hun kans schoon zien en hun investeringen naar de overkant van de Atlantische Oceaan verplaatsen. Het zou de Europese ambitie om zelf een florerende groene economie op te tuigen, flinke schade berokkenen.
Het is meer dan een theorie. Want Ecocem investeert $120 mln in een nog te bouwen fabriek in de haven van Los Angeles en heeft de eerste aanvraag voor onderzoeks- en ontwikkelingsgeld in de VS uitstaan.
O’Riain. ‘Dat gaat om $7 mln. We denken voor de zomer antwoord te hebben. En in de tussentijd wijzen ze ons op andere programma’s die openstaan. Ze zoeken naar manieren om ons te steunen.’ De responstijd op ideeën ligt volgens O’Riain in de VS twee tot drie keer sneller dan in Europa. ‘We zijn in Europa al drie jaar bezig om steun te krijgen. In de VS zijn we in negen maanden even ver.’
Innovatiefonds
De EU heeft een innovatiefonds als belangrijkste bron voor nieuwe technologieën. Maar O’Riain heeft er nog niet van geprofiteerd. ‘Ik heb daar al twee keer voor steun aan geklopt en ben tweemaal afgewezen. Je moet er veel tijd in stoppen. Ze vragen veel informatie en details.’
Toch heeft hij de hoop op Europa nog niet opgegeven. ‘We hebben vorige maand een derde aanvraag ingediend.’
Ecocem is statutair gevestigd in Ierland. Maar twee van de vier fabrieken staan in Frankrijk. Daar is het gros van de bijna tweehonderd personeelsleden tewerkgesteld en is O’Riain ook woonachtig. De eerste fabriek van het bedrijf werd begin deze eeuw echter geopend in het Nederlandse Moerdijk, waar voor de komende drie jaar zo’n €60 mln tot €70 mln aan investeringen gepland zijn.
Dat klinkt positief. Maar O’Riain wil dus wel een belangrijke kanttekening plaatsen. Want ondanks dit soort investeringsplannen is volgens hem de kans groot dat de ook volgens Brussel veelbelovende ‘groene’ cementtechnologie van Ecocem zich in de VS sneller zal gaan ontwikkelen dan in Europa. ‘We willen naar de VS om onze plannen te kunnen versnellen en omdat er veel geld in het systeem zit dat beschikbaar komt als je op de juiste deuren klopt.’
CO₂ afvangen en opslaan
Cement wordt al zo’n tweehonderd jaar op min of meer dezelfde manier gemaakt, zegt O’Riain. Het belangrijkste onderdeel daarbij is klinker, oftewel verbrande kalksteen. Het verbrandingsproces is verantwoordelijk voor tweederde van de CO₂-uitstoot van cement.
De sector zelf lijkt dat als een onvermijdelijk gegeven te beschouwen en heeft al zijn hoop gevestigd op carbon capture and storage (CCS): het afvangen en onder de grond opslaan van CO₂. Brussel lijkt ook die gedachte toegedaan. Het innovatiefonds van de EU heeft O’Riains Ecocem nog niet gesteund, maar wel geld uitgetrokken voor CCS-projecten. En Brussel geeft deze projecten ook ruim baan in de recent gepubliceerde Net Zero Industry Act, het nieuwe, groene industrieplan van de EU.
Dit tot teleurstelling van O’Riain. Hij vermoedt dat CCS pas na 2030 op stoom komt en dan nog steeds een minder grote bijdrage gaat leveren aan de Europese klimaatambities dan verondersteld. ‘CCS heeft een rol te spelen in de cementsector. Maar pas op langere termijn en op veel bescheidener schaal dan nu gedacht’, zo is zijn overtuiging.
O’Riain zoekt met Ecocem juist de oplossing in het drastisch verlagen van het klinkergehalte bij de cementproductie. Daarmee zou de uitstoot met 70% gereduceerd kunnen worden. Maar, zegt hij over de keuzes van Brussel: ‘Mensen met een probleem krijgen hulp, maar mensen met een oplossing niet.’
Kentering
In de VS is de afgelopen jaren ook veel geld vrijgemaakt voor de afvang en opslag van CO₂. Maar daar is volgens O’Riain nu wel een kentering in het denken gaande.
‘Cement moet je dicht bij je afzetmarkt produceren, op maximaal 300 kilometer’, zegt hij. ‘Dus het verplaatsen van productie is niet echt mogelijk. Maar met de technologie ligt dat anders. En in de VS wordt iets dat met het verleden breekt sneller als positief gezien dan in Europa. Europeanen zijn toch traditioneler en voorzichtiger.’
Ecocem in het kort
Het Ierse cementbedrijf Ecocem is in 2001 opgericht door Donal O’Riain. De eerste fabriek kwam een jaar later in Moerdijk te staan. Weer wat later zijn er twee fabrieken bijgekomen in Frankrijk, waar het bedrijf een joint venture heeft met staalbedrijf ArcelorMittal, en één in Ierland. In Parijs is Ecocem betrokken bij de nieuwe metro en de bouw van het olympisch dorp voor de Zomerspelen van 2024. Het bedrijf — met bijna 200 medewerkers en circa €230 mln omzet — heeft een productietechnologie voor cement ontwikkeld met een fors lagere CO₂-afdruk dan de traditionele productiemethode. Ecocem wil deze technologie via licenties ook voor de gehele cementindustrie beschikbaar maken. In mei 2021 kwam Breakthrough Energy Ventures aan boord. Dit fonds, opgezet door Bill Gates, kreeg in ruil voor een investering van €22,5 mln, een belang van 10% in Ecocem. O’Riain zelf heeft nog steeds 38% van de aandelen in handen en de meerderheid van de stemrechten.
Een maand na de verkrijging van de Europese goedkeuring (ETA) op hun ACT-cement zet Ecocem Benelux een belangrijke volgende grote stap. In de haven van Moerdijk sluit Ecocem een leasecontract met Overslagbedrijf Moerdijk (OBM) waarmee de productie- en opslagcapaciteit van Ecocem per direct enorm wordt uitgebreid.
Nederland is momenteel één van de voorhoedespelers met het ambitieuze streven om tegen 2030 de CO2-uitstoot met 55% te verminderen ten opzichte van 1990, waarbij de industrie een specifieke reductie van gezamenlijk 19,4 megaton CO2 moet realiseren.